Flüoresan lambalar, ağırlıklı olarak civa içerisindeki deşarj ile üretilen ultraviyole ışınımlar tarafından etkinleştirilmiş flüoresan tozları ile ışık üreten alçak basınçlı gaz deşarjlı ışık kaynaklarıdır. Lambalar genellikle iki ucunda elektrot bulunduran uzun tüp şeklinde, çalışması için az miktarda asal gaz ile düşük basınçda civa buharı içeren bir yapıdadır. Emisyonun çoğunluğu (%95’i) UV bölgede meydana gelir ve ana emisyon piklerinin dalga boyları 254 nm ve 185 nm’dir. Bu yüzden, UV ışınımlar tüpün içerisindeki fosfor tabakası ile ışığa çevrilir. Bir UV-foton sadece bir görünebilir foton ürettiğinden, başlangıç foton enerjisinin %65’i ısı yayılımı olarak kaybolur. Diğer bir taraftan, yayılan ışığın son spektral dağılımı farklı fosfor kombinasyonları kullanımı ile değiştirilebilir. Renk sıcaklıkları 2700 °K (sıcakbeyaz) ve 6500 °K’den (günışığı) 17 000 °K’e kadar değişebilir. Renksel geriverim endeksleri ise 50 ile 95 arasındadır. En yeni T5 flüoresan lambanın balast kayıpları hariç etkinlik faktörü değeri 100 lm/W’a ulaşmıştır. Loşlaştırma (dimming) normal ışık akısının %1’ine kadar mümkündür. Hatta özel yüksek gerilimli puls devreleri ile normal ışık akısı değeri %0.01’e kadar loşlaştırılabilir.
Genel olarak flüoresan lambanın çalışma prensibi; elektrik düğmesine basıldığında flüoresanın bir ucundaki flamanından diğerine bir ark oluşur. Bu ark, camın içerisindeki civayı buharlaştırır ve bu buhar elektrik yüklenerek ultraviyole ışınları saçmaya başlar. Ultraviyole ışınların tüpün içindeki fosfor tozlarına çarpmasıyla da görülen parlak ışık oluşur.
Şekil : Flüoresan lambanın çalışma prensibi
Floresan lambalar enkandesan lambalar gibi doğrudan şebekeye bağlanarak kullanılamazlar. Devreden akan akımı sınırlayan bazı elemanlara ihtiyaç duyarlar. Bu elemanlara balast adı verilmektedir. Manyetik ve elektronik olmak üzere iki çeşit balast tipi mevcuttur. Ateşlemenin başlaması için önce elektrotların ısıtılması gerekeceğinden lambaya başlangıçta yüksek bir gerilim uygulanması gerekir.
Flüoresan lambaların zaman ile performansları ve etkinlik faktörü değerleri artmıştır. Eskiden T12 (lamba çapı 38mm) olan lambaların zamanla T8 daha sonra da T5 olarak çapları küçültülmüş, etkinlik faktörü değerleri artmıştır. T5 lamba iyi bir etkinlik faktörü değerine (100 lm/W) sahiptir ve T8 lambalara göre daha yüksek ortam sıcaklığında çalışabilmektedir. T5 lambaların boyu T8 lambalardan daha kısadır ve kesinlikle elektronik balast ile birlikte kullanılmaları gerekmektedir. Lamba çapları daraldıkça ışığı daha efektif yönlendirebilen T5 lambalı armatürlerin ışık çıktı oranları T8 lambalı armatürlere göre daha yüksektir. Flüoresan lambaların performansları ortam sıcaklığına göre değişir. T5 lambalar en iyi performanslarını 35 °C’de gösterirken, T8 lambalar için bu değer 25 °C’dır. İç aydınlatma tesisatlarında armatür içerisindeki sıcaklığın 35 °C olması ihtimali daha gerçekçidir.
Şekil : Farklı flüoresan lambaların tüp çaplarının karşılaştırılması.
Flüoresan lambaların olumlu yanları,
- Ucuzdurlar,
- Etkinlik faktörü değerleri iyidir,
- Lambaların ömürleri uzundur (10 000 – 25 000 saat),
- Renk sıcaklığı ve renksel geriverim çeşitliliği fazladır.
Flüoresan lambaların olumsuz yanları,
- Ortam sıcaklığı lambanın çalışmasını ve ışık çıktı oranını etkiler,
- Yardımcı bir elemana ihtiyaç duyarlar (balast, starter ya da elektronik balast)
- Civa içerirler.
Yorumlar
Yorum Gönder